اختلالات عصبی اولین عامل ایجادکننده ناتوانی‌های شناختی و فیزیکی در سطح جهانی هستند. این اختلالات بر ساختارهایی از بدن تأثیر می‌گذارند که مسئول ارتباط بین مغز و سایر قسمت‌های بدن هستند و امکان اندیشه، حرکت و احساس را فراهم می‌کنند.

این اختلالات می‌توانند چالش‌های فیزیکی، شناختی و هیجانی ایجاد کنند که تمام جنبه‌های زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهند. فیزیوتراپی اختلالات عصبی می‌تواند به بهبود علائم بیماران کمک کند تا تا حد امکان فعال و مستقل باقی بمانند.

اختلالات عصبی چه هستند؟

سیستم عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است. مغز تمام اطلاعاتی را که از محیط اطراف دریافت می‌کنیم، پردازش می‌کند و نخاع مغز را به سایر قسمت‌های بدن متصل می‌کند.سیستم عصبی محیطی از اعصاب محیطی تشکیل شده است که اطلاعات حسی را از قسمت‌های مختلف بدن به مغز منتقل می‌کنند، مانند لمس، دما، درد و ارتعاش.سیستم عصبی محیطی همچنین سیگنال‌هایی را به عضلاتمان می‌فرستد که به حرکت درآیند و فرآیندهایی را که به صورت ناخودآگاه اتفاق می‌افتد، مانند ضربان قلب و فشار خون، کنترل می‌کند.

انواع اختلالات عصبی

اختلالات عصبی به شرایط و آسیب‌هایی اطلاق می‌شود که بر سیستم عصبی مرکزی و محیطی تأثیر می‌گذارند. این اختلالات از ناتوانی‌های جزئی تا بیماری‌های مزمن ناشی از بیماری‌های ژنتیکی، آسیب‌های ایجادشده، نقص‌های مادرزادی و شرایط محیطی و سبک زندگی متفاوت است.

• بیماری آلزایمر
• اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)
• فلج بل
• فلج مغزی
• خرف
• سندرم گیلن-باره
• سردردها و میگرن
• اسکلروز چندگانه
• دیستروفی عضلانی
• تشنج
• آسیب نخاعی
• سکته مغزی
• آسیب مغزی تروماتیک (TBI)
• اختلالات تعادلی و وستیبولار

لازم به ذکر است که شما نیازی به تشخیص رسمی یک اختلال عصبی ندارید تا از فیزیوتراپی بهره ببرید. با افزایش سن، نورون‌های ما به اندازه قبلی سریع عمل نمی‌کنند که می‌تواند واکنش‌های ما را کند کند و کاهشی در احساسات ایجاد کند. فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود این زمینه‌ها کمک کند و خطر سقوط و سایر آسیب‌ها را در بیماران مسن کاهش دهد.

فیزیوتراپی عصبی چیست؟

فیزیوتراپی عصبی یک حوزه تخصصی در فیزیوتراپی است که بر ارزیابی، درمان و توانبخشی افراد مبتلا به اختلالات عصبی تمرکز دارد. این زمینه شامل مدیریت اختلالات حرکتی و عملکردی ناشی از نقص‌های مغزی، نخاعی و سیستم عصبی است.

فیزیوتراپان عصبی از تکنیک‌های مبتنی بر شواهد برای پرداختن به نقص‌های خاص، بهبود تحرک، افزایش تعادل و ترویج استقلال عملکردی استفاده می‌کنند. از طریق برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده، فیزیوتراپی عصبی به بهینه‌سازی عملکرد فیزیکی، افزایش کیفیت زندگی و حمایت از افراد در رسیدن به حداکثر پتانسیل خود برای بهبودی و سازگاری با چالش‌های عصبی کمک می‌کند.

نقش فیزیوتراپ عصبی

فیزیوتراپان عصبی دارای تجربه و دانش گسترده‌ای در درمان اختلالات عصبی هستند. آموزش‌های تخصصی و دانش گسترده آنها به آنها این امکان را می‌دهد تا درمان‌هایی را ارائه دهند که به بازیابی قابلیت‌های حرکتی و عملکردی کمک می‌کنند. با استفاده از تکرار، تمرینات و مجموعه‌ای از تکنیک‌ها، فیزیوتراپان عصبی به فرم شدن اتصالات عصبی جدید کمک می‌کنند. با کمک به بیماران در آزاد کردن حداکثر پتانسیل خود، این متخصصان نقش مهمی در افزایش قابلیت‌های فیزیکی و به طور کلی کیفیت زندگی ایفا می‌کنند.

مزایای فیزیوتراپی عصبی

فیزیوتراپی عصبی مزایای متعددی را ارائه می‌دهد:

بهبود قابلیت حرکت

با تمرکز بر حرکت و تحرک، فیزیوتراپی عصبی استحکام عضلانی، هماهنگی، تعادل و راه رفتن را بهبود می‌دهد. این امر منجر به استقلال بیشتر و بهبود تحرک برای افراد مبتلا به اختلالات عصبی می‌شود.

استقلال عملکردی

فیزیوتراپی عصبی به بیماران کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر زندگی روزمره خود داشته باشند با بهبود توانایی‌های عملکردی. از طریق مداخلات هدفمند، افراد قادر به انجام بهتر فعالیت‌هایی مانند پوشیدن لباس، حمام کردن، خوردن و راه رفتن می‌شوند.

کاهش درد

با استفاده از استراتژی‌ها و مدالیتی‌های مختلف، فیزیوتراپان عصبی به خوبی می‌توانند درد ناشی از اختلالات عصبی را مدیریت و کاهش دهند. تکنیک‌های درمان دستی، تمرینات درمانی و استفاده از درمان‌های گرمایی یا سرمایی به کاهش ناراحتی کمک می‌کنند.

تحریک نوروپلاستیسیتی (تغییرپذیری عصبی)

از طریق تکرار وظایف، تمرینات وظیفه‌محور و رویکردهای درمانی دیگر، فیزیوتراپی عصبی نوروپلاستیسیتی را تحریک می‌کند. این امر به مغز اجازه می‌دهد تا دوباره سازماندهی شود و اتصالات جدیدی را ایجاد کند، تسهیل کننده سازگاری و بازآرایی.

افزایش کیفیت زندگی

بهبود تحرک، افزایش استقلال، کاهش درد و تحریک نوروپلاستیسیتی همه به یک بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند. فیزیوتراپی عصبی به افراد اجازه می‌دهد در فعالیت‌های معنادار شرکت کنند، در تعاملات اجتماعی شرکت کنند و به رفاه کلی دست یابند.

رویکرد جامع

فیزیوتراپان عصبی یک رویکرد جامع و چندتخصصی به مراقبت به کار می‌برند. آنها با سایر متخصصان مراقبت بهداشتی همکاری می‌کنند، نیازها و اهداف منحصر به فرد فرد را در نظر می‌گیرند. این امر اطمینان می‌دهد که درمان فقط جنبه‌های فیزیکی را هدف قرار نمی‌دهد بلکه رفاه هیجانی و روانی را نیز در نظر می‌گیرد.

اختلالاتی که توسط فیزیوتراپی عصبی درمان می‌شوند

فیزیوتراپی عصبی نقش مهمی در درمان انواع اختلالات دارد. بر اساس اطلاعات ارائه شده در لینک، در ادامه شش اختلال شایع درمانی آورده شده است:

سکته مغزی

بازتوانی سکته مغزی یکی از محورهای اصلی فیزیوتراپی عصبی است. این درمان به بازیابی عملکرد حرکتی، تعادل، هماهنگی و تحرک می‌پردازد و به افراد اجازه می‌دهد استقلال خود را بازیابی کنند و حداکثر بهبودی را تجربه کنند.

اسکلروز چندگانه (MS)

افراد مبتلا به MS از فیزیوتراپی عصبی بهره می‌برند که علائمی مانند ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی، خستگی و مشکلات تعادلی را هدف قرار می‌دهد. از طریق تمرینات و تکنیک‌های خاص، این درمان قابلیت حرکت را بهبود می‌دهد و تأثیر MS بر زندگی روزمره را مدیریت می‌کند.

بیماری پارکینسون

فیزیوتراپی عصبی نقش مهمی در مدیریت بیماری پارکینسون دارد که حرکت، هماهنگی، تعادل و وضعیت بدن را بهبود می‌دهد. تمرینات و استراتژی‌های خاصی برای بهینه‌سازی قابلیت حرکت و افزایش کیفیت زندگی به کار گرفته می‌شوند.

آسیب‌های نخاعی

فیزیوتراپی عصبی برای افراد مبتلا به آسیب‌های نخاعی ضروری است، که تمرکز آن بر حداکثر کردن استقلال عملکردی، بهبود تحرک و مدیریت عوارض ثانویه ناشی از ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی و از دست دادن حس است.

آسیب مغزی تروماتیک (TBI)

افرادی که از یک TBI بهبود یافته‌اند، از فیزیوتراپی عصبی بهره می‌برند که اختلالات در عملکرد حرکتی، تعادل، هماهنگی و توانایی‌های شناختی را هدف قرار می‌دهد. مداخلات هدفمند به بهبود تحرک، بازیابی مهارت‌های عملکردی و ترویج استقلال کمک می‌کنند.

آسیب‌های اعصاب محیطی

فیزیوتراپی عصبی برای افراد مبتلا به آسیب‌های اعصاب محیطی مفید است، که تمرکز آن بر بازیابی استحکام عضلانی، حس و عملکرد حرکتی در ناحیه آسیب دیده است. درمانگران از تمرینات خاص، تکنیک‌های لغزش عصبی و مداخلات دیگر برای تسهیل بهبودی استفاده می‌کنند.

وقتی سیستم عصبی محیطی یا مرکزی آسیب می‌بیند چه اتفاقی می‌افتد؟

وقتی آسیب به سیستم عصبی مرکزی یا اعصاب محیطی رخ می‌دهد، فرآیندی به نام نوروپلاستیسیتی اتفاق می‌افتد. این فرآیند به مغز اجازه می‌دهد تا اتصالات عصبی جدیدی را ایجاد کند و به بازآرایی ساختارهای عصبی بپردازد.

کدام قسمت‌های بدن تحت تأثیر اختلالات عصبی قرار می‌گیرند؟

اصلی‌ترین قسمت‌هایی که تحت تأثیر اختلالات عصبی قرار می‌گیرند، مغز، نخاع و یا اعصاب محیطی هستند. این اختلالات می‌توانند بر قابلیت‌های حرکتی، حسی، شناختی و حتی عملکردهای خودکار بدن تأثیر بگذارند.

کی گزینه مناسب برای فیزیوتراپی عصبی است؟

بیمارانی که به تشخیص بیماری اسکلروز چندگانه یا بیماری پارکینسون رسیده‌اند یا افرادی که از سکته مغزی رنج می‌برند، گزینه‌های مناسبی برای این نوع فیزیوتراپی هستند.

مزایای فیزیوتراپی عصبی

فیزیوتراپی عصبی می‌تواند به بیماران به روش‌های مختلفی کمک کند. مهم‌ترین مزایا عبارتند از:

• افزایش استحکام عضلانی
• بازآموزی الگوهای حرکتی طبیعی
• افزایش دامنه حرکتی کلی بیمار
• بهبود وضعیت بدن
• افزایش تعادل و بهبود آن
• کمک به کاهش درد
• افزایش استقلال فیزیکی

اختلال عملکردی عصبی (FND) چیست؟

اختلال عملکردی عصبی (FND) یک دسته از اختلالات عصبی است که با علائمی مانند فلج، لرزش، دیستونی، تغییرات حسی، تغییرات گفتاری و تشنج‌ها همراه است. بیماران مبتلا به FND علائم بالینی مثبتی دارند که با یک علت فیزیولوژیکی همراه نیستند.

اصطلاح "عملکردی"، که جایگزین اصطلاح قبلی "روانی" شده است، نسبت به علت‌شناسی این وضعیت خنثی‌تر است و درک و پذیرش بهتری را توسط بیماران فراهم می‌کند.

برای دستیابی به ارتباط مناسب، ضروری است که نام‌گذاری‌های تشخیصی مفید باشند و توسط پزشکان و بیماران پذیرفته شوند.

تغییرات در تعریف FND: از DSM-IV به DSM-5

در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، تعریف **اختلال عملکردی عصبی (FND)** به‌طور کلی دچار تغییرات مهمی شده است. این تغییرات هدف اصلی ایجاد دقت بیشتر در تشخیص، کاهش سوءتفاهم‌ها و ارائه چارچوبی علمی‌تر برای پزشکان و متخصصان را دنبال می‌کنند. در ادامه به طور ساده و کامل به این تغییرات می‌پردازیم:

1. از "روانی" به "عملکردی": چرخه تغییر نام

در گذشته، این اختلال با عنوان **"اختلال تبدیلی یا روانی عصبی"** شناخته می‌شد. اما در DSM-5، اصطلاح **"عملکردی"** به جای "روانی" استفاده شده است. این تغییر نام اهمیت زیادی دارد:

• حذف برچسب روانی: کاهش دادن استیگما (نگرانه‌برانگیختگی) نسبت به بیماران، زیرا بسیاری از آنها احساس می‌کردند علائم‌شان "فقط در ذهن‌شان" است و جدی گرفته نمی‌شود.
• خنثی‌سازی علت: این که علائم ناشی از مشکل فیزیولوژیکی (مانند ضایعه مغزی) نیستند، اما لزوماً "روانی" هم نیستند. این تغییر امکان بررسی عوامل دیگر مانند استرس، تروما یا اختلالات سیستم عصبی را باز می‌کند.

2. معیارهای جدید تشخیصی در DSM-5

در گذشته (DSM-IV)، تشخیص FND شرایط سخت‌گیرانه‌ای داشت:

• علائم باید **قابل توضیح با عوامل روانی** باشند (مثلاً استرس شدید).
• باید **ارتباط منطقی بین علائم و عوامل روانی** وجود داشته باشد.

اما در DSM-5، این شرایط حذف شده‌اند و معیارهای جدید متمرکز بر **علائم فیزیکی قابل مشاهده** هستند:

• وجود علائم فیزیکی مثبت: مانند فلج، لرزش، تشنج، اختلال در راه رفتن یا تغییرات حسی که با یافته‌های عصبی معمول (مانند MRI یا EEG) قابل توضیح نیستند.
• عدم نیاز به اثبات عامل روانی: حتی اگر بیمار سابقه استرس یا تروما نداشته باشد، می‌توان به او FND تشخیص داد.

3. حذف شرط همراهی با اختلالات روانی

در DSM-IV، تشخیص FND به این شرط بستگی داشت که بیمار همزمان دارای یک اختلال روانی (مانند اضطراب یا افسردگی) باشد. اما در DSM-5:

• همراهی با اختلالات روانی اختیاری شده: حتی اگر بیمار هیچ مشکل روانی نداشته باشد، می‌توان تشخیص داده شود.
• کاهش تبعیض: این تغییر این پیام را می‌دهد که FND یک اختلال عصبی واقعی است و نه "تنها یک مشکل ذهنی".

4. عدم وجود شرط استثنا برای سایر تشخیص‌ها

در DSM-IV، پزشکان باید تمام سایر بیماری‌های عصبی را رد می‌کردند قبل از تشخیص FND. اما در DSM-5:

• FND می‌تواند همزمان با سایر بیماری‌ها وجود داشته باشد: مثلاً یک بیمار می‌تواند هم MS داشته باشد و هم علائم FND (مانند لرزش غیرقابل توضیح با MS).
• تمرکز بر علائم، نه بر رد بیماری: این تغییر به پزشکان کمک می‌کند سریع‌تر به علائم بیمار توجه کنند، نه اینکه منتظر رد تمام بیماری‌های نادر بمانند.

5. اهمیت این تغییرات برای بیماران و پزشکان

این تغییرات در تعریف FND چندین فایده عملی دارند:

• تشخیص زودهنگام: پزشکان می‌توانند بدون انتظار برای ارزیابی روانی، علائم فیزیکی بیمار را تشخیص دهند.
• کاهش سوءتفاهم: بیماران کمتر احساس می‌کنند که علائم‌شان "خیالی" است و بیشتر به درمان‌های مناسب دسترسی پیدا می‌کنند.
• ارائه درمان بهتر: با تمرکز بر علائم فیزیکی، رویکردهایی مانند فیزیوتراپی عصبی یا رواندرمانی هدفمند می‌توانند زودتر آغاز شوند.

6. مثال عملی برای درک بهتر

فرض کنید یک بیمار به دلیل ضعف ناگهانی در یک دست به پزشک مراجعه می‌کند. آزمایشات عصبی (مانند MRI) هیچ ضایعه‌ای نشان نمی‌دهند:

• در DSM-IV: پزشک باید اثبات می‌کرد که این ضعف به دلیل استرس یا مشکل روانی است، که گاهی غیرممکن بود.
• در DSM-5: اگر علائم فیزیکی (مانند نوع خاصی از ضعف عضلات) با الگوی FND همراه باشند، تشخیص داده می‌شود، حتی اگر بیمار استرس نداشته باشد.

7. چالش‌های باقی مانده

با وجود این تغییرات، هنوز دو نکته قابل توجه است:

8. پیام کلیدی

تغییرات DSM-5 در تعریف FND یک گام بزرگ به سوی شناخت بهتر این اختلال است. این تغییرات نه تنها به پزشکان کمک می‌کنند تا سریع‌تر و دقیق‌تر تشخیص دهند، بلکه به بیماران این امکان را می‌دهند تا درمان‌های مناسب را دریافت کنند بدون اینکه علائم‌شان زیر سؤال رفته یا نادیده گرفته شوند.

نتیجه‌گیری: اهمیت فیزیوتراپی عصبی در مدیریت اختلالات عصبی

اختلالات عصبی به عنوان یکی از شایع‌ترین دلایل ناتوانی‌های فیزیکی و شناختی در سطح جهانی، نیازمند رویکردهای درمانی جامع و مبتنی بر شواهد هستند. فیزیوتراپی عصبی با تمرکز بر بهبود تحرک، تقویت استقلال عملکردی و تحریک نوروپلاستیسیتی، نقش کلیدی در بازتوانی بیماران ایفا می‌کند. این تخصص نه تنها به کاهش علائم فیزیکی مانند درد و ضعف عضلانی کمک می‌کند، بلکه با افزایش کیفیت زندگی و کاهش وابستگی به دیگران، تأثیرات مثبت خود را بر روحیه و سلامت روان بیماران گسترش می‌دهد.

با توجه به تنوع اختلالات عصبی از سکته مغزی تا بیماری پارکینسون و آسیب‌های نخاعی، فیزیوتراپی عصبی با برنامه‌های شخصی‌سازی شده می‌تواند پاسخگوی نیازهای فردی بیماران باشد. تکنیک‌هایی مانند تمرینات تعادلی، تقویت عضلانی و تحریک نوروپلاستیسیتی از طریق تکرار وظایف ویژه، به ایجاد اتصالات عصبی جدید کمک می‌کنند و امکان بهبودی حتی در موارد پیچیده را فراهم می‌کنند. همچنین، مداخله زودهنگام فیزیوتراپی می‌تواند پیش از بروز ع

1. آگاهی پزشکان: بسیاری از پزشکان هنوز با معیارهای جدید آشنا نیستند و ممکن است تشخیص را با تأخیر دهد.
2. نیاز به تحقیقات بیشتر: مکانیسم‌های دقیق FND هنوز کاملاً شناخته نشده‌اند و نیاز به مطالعات گسترده دارند.